Συντάκτης: elenazoe022

Στη σύγχρονη εποχή, όπου οι διατροφικές συνήθειες χαρακτηρίζονται από υπερκατανάλωση κορεσμένων λιπαρών και επεξεργασμένων τροφίμων, η φυσική δραστηριότητα μειώνεται και το κάπνισμα κατέχει περίοπτο ρόλο, οι καρδιαγγειακές παθήσεις εμφανίζονται ολοένα και συχνότερα, ακόμη και σε νεαρά άτομα. Ένας από τους βασικούς παράγοντες κινδύνου εμφάνισης αυτών των παθήσεων είναι η δυσλιπιδαιμία, μια μεταβολική διαταραχή που συνδέεται στενά με την αύξηση της χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων στο αίμα. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι μπορεί να έχουν υψηλή χοληστερόλη ή διαταραγμένο λιπιδαιμικό προφίλ, συνεπώς η διερεύνηση των αιτίων της πάθησης και η στοχευμένη αντιμετώπισή της κρίνονται επιτακτικές για την πρόληψη δυσμενών καταστάσεων.

Τι είναι η δυσλιπιδαιμία;

Η δυσλιπιδαιμία είναι η παθολογική κατάσταση της διαταραχής των λιπιδίων στο αίμα. Πιο συγκεκριμένα, σε αυτή την περίπτωση εμφανίζεται μια ανισορροπία στα επίπεδα των λιπιδίων του αίματος, είτε λόγω αυξημένων τιμών χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων είτε λόγω ανεπαρκούς παρουσίας προστατευτικών λιποπρωτεϊνών, όπως η HDL (υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη). Η χοληστερόλη διακρίνεται σε HDL («καλή») χοληστερόλη και σε LDL («κακή») χοληστερόλη. Παρότι είναι απαραίτητη για την κυτταρική λειτουργία, τη σύνθεση στεροειδών ορμονών και τη μεταφορά λιποδιαλυτών βιταμινών, όταν βρίσκεται σε υπερβολικές συγκεντρώσεις στο αίμα, αυξάνει τον κίνδυνο αθηρωμάτωσης και καρδιαγγειακών ζητημάτων.

Ταξινόμηση και παθογένεια

Οι διαταραχές των λιπιδίων διακρίνονται σε πρωτοπαθείς (κληρονομικές) και δευτεροπαθείς (εξαρτώμενες από παράγοντες του τρόπου ζωής ή άλλες παθήσεις). Οι πρωτοπαθείς δυσλιπιδαιμίες οφείλονται σε γενετικές μεταλλάξεις που επηρεάζουν τη σύνθεση και την κάθαρση των λιποπρωτεϊνών, όπως στην οικογενή υπερχοληστερολαιμία. Αντίθετα, οι δευτεροπαθείς μορφές συσχετίζονται με την παχυσαρκία, το σακχαρώδη διαβήτη, τον υποθυρεοειδισμό, τυχόν νεφρικές παθήσεις και τη λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων.

Τι επιπτώσεις μπορεί να έχει η δυσλιπιδαιμία

Η αύξηση των επιπέδων της LDL («κακής» χοληστερόλης) οδηγεί στο σχηματισμό λιπαρών εναποθέσεων στις αρτηρίες, των λεγόμενων αθηρωματικών πλακών. Με την πάροδο του χρόνου, οι πλάκες αυτές προκαλούν στένωση των αρτηριών, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται αθηροσκλήρωση. Η αθηροσκλήρωση με τη σειρά της μειώνει τη ροή του αίματος, συνεπώς μπορεί να προκαλέσει καρδιακές παθήσεις, έμφραγμα του μυοκαρδίου, περιφερική αρτηριακή νόσο ή αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Παράλληλα, τα αυξημένα τριγλυκερίδια σχετίζονται με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης παγκρεατίτιδας, ιδιαίτερα όταν οι τιμές τους υπερβαίνουν τα 400 mg/dL. Από την άλλη, η HDL θεωρείται προστατευτική, καθώς συμμετέχει στην απομάκρυνση της χοληστερόλης από τις αρτηρίες και τη μεταφορά της στο ήπαρ για αποβολή.

Διάγνωση

Η διάγνωση της δυσλιπιδαιμίας γίνεται μέσω αιματολογικών εξετάσεων που μετρούν τα επίπεδα της ολικής χοληστερόλης, της LDL, της HDL και των τριγλυκεριδίων. Είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη ο συνολικός καρδιαγγειακός κίνδυνος του ατόμου, ο οποίος καθορίζεται από παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο, το οικογενειακό ιστορικό, η ύπαρξη υπέρτασης, ο διαβήτης και το κάπνισμα.

Επιλογές αντιμετώπισης για τη δυσλιπιδαιμία

Η προσέγγιση στην αντιμετώπιση της δυσλιπιδαιμίας περιλαμβάνει δύο βασικούς άξονες: την τροποποίηση ορισμένων καθημερινών συνηθειών και τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής. Η διατροφή είναι καθοριστικός παράγοντας στη ρύθμιση των επιπέδων των λιπιδίων του αίματος. Είναι πολύ σημαντικό στα πλαίσια της διατροφής να μειωθεί η κατανάλωση κορεσμένων και trans λιπαρών, ενώ είναι απαραίτητη η αύξηση της πρόσληψης φυτικών ινών και ω-3 λιπαρών οξέων. Η κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων, ζάχαρης και αλκοόλ πρέπει να περιοριστεί δραστικά. Η μεσογειακή διατροφή, πλούσια σε ελαιόλαδο, ψάρια, φρούτα και λαχανικά, αποτελεί μία από τις πιο αποτελεσματικές προσεγγίσεις για τη βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ.

Η σωματική δραστηριότητα και άσκηση διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο στη μείωση της LDL και στην αύξηση της HDL. Συνιστάται καθημερινή αερόβια άσκηση, όπως γρήγορο περπάτημα, τρέξιμο ή ποδηλασία, για τουλάχιστον 30 λεπτά. Η συστηματική άσκηση όχι μόνο βελτιώνει το μεταβολικό προφίλ, αλλά συμβάλλει και στη διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους, μειώνοντας τον συνολικό καρδιαγγειακό κίνδυνο.

Σε περιπτώσεις όπου οι αλλαγές στον τρόπο ζωής δεν επαρκούν για τη ρύθμιση των επιπέδων λιπιδίων, απαιτείται φαρμακευτική αγωγή. Οι στατίνες αποτελούν τη βασική θεραπευτική επιλογή, καθώς μειώνουν τη σύνθεση χοληστερόλης στο ήπαρ και σταθεροποιούν τις αθηρωματικές πλάκες. Σε άτομα που εμφανίζουν δυσανεξία στις στατίνες, η εζετιμίμπη μπορεί να χορηγηθεί για να μειώσει την απορρόφηση της χοληστερόλης από το έντερο. Εναλλακτικά, τα ω-3 λιπαρά οξέα και οι φιμπράτες μπορούν να χορηγηθούν σε περιπτώσεις υψηλών τριγλυκεριδίων.

Η ολοκληρωμένη διαχείριση της δυσλιπιδαιμίας δεν πρέπει να περιορίζεται στη μείωση των επιπέδων χοληστερόλης. Είναι απαραίτητη η ταυτόχρονη αντιμετώπιση άλλων παραγόντων κινδύνου, όπως η υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης και η παχυσαρκία. Επιπλέον, η διακοπή του καπνίσματος είναι κρίσιμης σημασίας, καθώς το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο αθηροσκλήρωσης και καρδιαγγειακών επεισοδίων.

Πρόληψη

Η πρόληψη της δυσλιπιδαιμίας περιλαμβάνει την υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής από νεαρή ηλικία. Η διακοπή του καπνίσματος, η μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ, η υγιεινή διατροφή και η τακτική σωματική δραστηριότητα ή άσκηση είναι ζωτικής σημασίας για τη ρύθμιση των επιπέδων των λιπιδίων και τη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου. Η διατροφή μάλιστα και ιδίως η μεσογειακή διατροφή η οποία χαρακτηρίζεται από αυξημένη κατανάλωση σε φρούτα, λαχανικά, όσπρια, ψάρια και δημητριακά ολικής άλεσης μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην πρόληψη εμφάνισης υψηλών επιπέδων χοληστερόλης και άλλων λιπιδίων.

Γενικά, η δυσλιπιδαιμία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις, αλλά μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά εφόσον πραγματοποιηθεί έγκαιρη διάγνωση και εφαρμογή της κατάλληλης θεραπευτικής προσέγγισης. Η ισορροπημένη διατροφή, η σωματική άσκηση και, όπου απαιτείται, η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, μπορούν να προσφέρουν ουσιαστική προστασία και να συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων που πάσχουν από αυτήν τη διαταραχή. Η Ενδοκρινολόγος στη Γλυφάδα και την Ανάβυσσο, Δρ. Αργυρώ Δάρα, μπορεί να βοηθήσει κάθε ασθενή να θέσει υπό έλεγχο τα επίπεδα των λιπιδίων στο αίμα, ώστε να διασφαλιστούν οι συνθήκες για την πρόληψη δυσάρεστων συνεπειών για την υγεία του.

Αν σε ένα θέμα οι άνδρες είναι σίγουρα πιο τυχεροί από τις γυναίκες, αυτό είναι η μειωμένη εμφάνιση ορμονικών ανισορροπιών. Οι γυναίκες δυστυχώς καλούνται να αντιμετωπίσουν συχνά διακυμάνσεις στα επίπεδα άκρως σημαντικών για την ευημερία τους ορμονών, όπως η προγεστερόνη. Μάλιστα, η προγεστερόνη είναι μία από τις πιο σημαντικές ορμόνες για τη γυναικεία υγεία και αναπαραγωγικότητα. Ο ρόλος της δεν περιορίζεται μόνο στη ρύθμιση του εμμηνορροϊκού κύκλου αλλά επεκτείνεται στη συνολική ορμονική ισορροπία και την προετοιμασία του σώματος για πιθανή εγκυμοσύνη. Όπως γίνεται αντιληπτό, η χαμηλή προγεστερόνη μπορεί να προκαλέσει δυσάρεστα συμπτώματα, τα οποία ταλαιπωρούν τη γυναίκα μέχρι να αποφασίσει να λάβει βοήθεια.

Τι είναι η προγεστερόνη;

Η προγεστερόνη, μαζί με τα οιστρογόνα, αποτελεί μία από τις κύριες ορμόνες του γυναικείου σώματος και συνδέεται άμεσα με την αναπαραγωγή και την εγκυμοσύνη. Ανήκει στην κατηγορία των προγεσταγόνων και εκτελεί πολλαπλούς ρόλους που είναι απαραίτητοι για τη γυναικεία υγεία. Η ονομασία της προέρχεται από τις λέξεις pro (υπέρ), gest (κύηση) και hormone (ορμόνη), υποδηλώνοντας τον κύριο ρόλο της: την υποστήριξη της κύησης.

Η παραγωγή της ξεκινά στις ωοθήκες και εξαρτάται από τη φάση του εμμηνορροϊκού κύκλου και τη γονιμότητα της γυναίκας. Κατά τη διαδικασία της ωορρηξίας, το ωχρό σωμάτιο, το οποίο σχηματίζεται στο άδειο ωοθυλάκιο μετά την απελευθέρωση του ωαρίου, αρχίζει να παράγει προγεστερόνη. Αυτή η διαδικασία εξασφαλίζει την προετοιμασία του σώματος για πιθανή γονιμοποίηση. Αν δεν υπάρξει γονιμοποίηση, τα επίπεδα της προγεστερόνης μειώνονται και ακολουθεί η έμμηνος ρύση. Οι συγκεντρώσεις της προγεστερόνης λοιπόν παρουσιάζουν φυσιολογικές κυκλικές μεταβολές ανάλογα με τη φάση του κύκλου.

Πώς επηρεάζει τις γυναίκες η προγεστερόνη;

Η προγεστερόνη είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία και ευημερία της γυναίκας, καθώς εκτελεί πολλαπλούς ρόλους:

• Ρύθμιση ορμονικής ισορροπίας: Η προγεστερόνη εξισορροπεί τις επιδράσεις των οιστρογόνων, προστατεύοντας από τις αρνητικές συνέπειες της κυριαρχίας τους, όπως η εμφάνιση συμπτωμάτων ορμονικής ανισορροπίας και διαταραχών του κύκλου.
• Προετοιμασία για την εγκυμοσύνη: Ένας από τους πιο βασικούς ρόλους της είναι να προετοιμάζει το ενδομήτριο για να υποδεχθεί το γονιμοποιημένο ωάριο. Η προγεστερόνη ενισχύει την ανάπτυξη των αιμοφόρων αγγείων στο ενδομήτριο, καθιστώντας το κατάλληλο για εμφύτευση. Χωρίς επαρκή επίπεδα προγεστερόνης, η σύλληψη είναι αδύνατη.
• Ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος: Η προγεστερόνη επηρεάζει το κέντρο θερμορρύθμισης στον εγκέφαλο, προκαλώντας μια μικρή αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος κατά τη δεύτερη φάση του εμμηνορροϊκού κύκλου. Αυτή η μεταβολή αποτελεί ένδειξη της ωορρηξίας.
• Ρύθμιση της έμμηνου ρύσης: Εάν τα επίπεδα της προγεστερόνης είναι χαμηλά, μπορεί να προκληθεί ακανόνιστος κύκλος, βαριά αιμορραγία και έντονα προεμμηνορροϊκά συμπτώματα. Η σταθερότητα της προγεστερόνης είναι απαραίτητη για έναν ομαλό και φυσιολογικό κύκλο.

Χαμηλή προγεστερόνη και συνήθη συμπτώματα που προκαλεί

Η χαμηλή προγεστερόνη μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά από συμπτώματα που επηρεάζουν τόσο τη σωματική όσο και τη συναισθηματική υγεία της γυναίκας. Τα συμπτώματα αυτά είναι ποικίλα και συχνά εξαρτώνται από τη σοβαρότητα της ανεπάρκειας και τις επιδράσεις της στις υπόλοιπες ορμόνες. Αρχικά, η προγεστερόνη διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στη ρύθμιση του εμμηνορροϊκού κύκλου. Τυχόν χαμηλά επίπεδα συνεπώς της ορμόνης μπορούν να προκαλέσουν διαταραχές όπως αστάθεια του εμμηνορροϊκού κύκλου, όπου οι περίοδοι μπορεί να εμφανίζονται σε μικρότερα ή μεγαλύτερα διαστήματα από το φυσιολογικό. Επίσης, η ανεπαρκής ανάπτυξη του ενδομητρίου ή η αποτυχία σωστής αποβολής του μπορεί να προκαλέσουν υπερβολική αιμορραγία. Τα χαμηλά επίπεδα προγεστερόνης μπορεί ταυτόχρονα να οδηγήσουν σε αιφνίδιες και ασυνήθιστες αιμορραγίες μεταξύ των περιόδων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η προγεστερόνη είναι τόσο χαμηλή που ο κύκλος διακόπτεται εντελώς.

Η προγεστερόνη επηρεάζει την ισορροπία άλλων ορμονών, όπως τα οιστρογόνα, συνεπώς τα χαμηλά επίπεδα αυτής οδηγούν στην εμφάνιση έντονων προεμμηνορροϊκών συμπτωμάτων (PMS). Πιο συγκεκριμένα, οι γυναίκες μπορεί να αισθάνονται έντονη θλίψη ή εκνευρισμό πριν από την περίοδό τους. Εκδηλώνεται επίσης πρήξιμο και πόνος στο στήθος αλλά και συχνοί πονοκέφαλοι ή ημικρανίες. Η προγεστερόνη είναι παράλληλα απαραίτητη για τη διασφάλιση της εγκυμοσύνης, ιδιαίτερα κατά το πρώτο τρίμηνο. Η χαμηλή προγεστερόνη συνεπώς, πέρα από δυσμενή συμπτώματα, μπορεί να οδηγήσει σε ιδιαίτερα δυσάρεστες για τη γυναίκα καταστάσεις, όπως δυσκολία στη σύλληψη, καθώς το ενδομήτριο δεν προετοιμάζεται σωστά για την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου ή ακόμα και αποβολές, καθώς η μήτρα δεν μπορεί να διατηρήσει το έμβρυο.

Ταυτόχρονα, η έλλειψη προγεστερόνης μπορεί να μιμείται τα συμπτώματα εμμηνόπαυσης, με αποτέλεσμα να εκδηλώνεται ξαφνική και έντονη αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος η οποία γίνεται αντιληπτή ως εξάψεις. Επίσης, δεν αποκλείεται να εμφανιστεί νυχτερινή εφίδρωση που μπορεί ακόμα και να διακόψει τον ύπνο. Η ορμόνη αυτή συνδέεται αντίστοιχα και με τη λειτουργία του μεταβολισμού και τη ρύθμιση της ενέργειας. Η χαμηλή συνεπώς προγεστερόνη μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως χρόνιο αίσθημα εξάντλησης ανεξάρτητα από τον ύπνο ή τη σωματική δραστηριότητα και αδυναμία συγκέντρωσης. Η προγεστερόνη συμβάλλει επιπρόσθετα στην αποφυγή της κατακράτησης υγρών και στη διατήρηση ενός υγιούς μεταβολισμού. Τα χαμηλά επίπεδά της συνεπώς μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση βάρους, ειδικά στην κοιλιακή περιοχή, φούσκωμα και αίσθηση πρηξίματος.

Ας μην ξεχνάμε πως η προγεστερόνη δρα ως φυσικό ηρεμιστικό μέσω της αλληλεπίδρασής της με τους υποδοχείς GABA στον εγκέφαλο. Η ανεπάρκειά της μπορεί να προκαλέσει έντονο άγχος και νευρικότητα, κατάθλιψη και ευερεθιστότητα.  Πέρα από τα ψυχολογικά συμπτώματα, η ανεπάρκεια της συγκεκριμένης ορμόνης μπορεί να προκαλέσει μειωμένη ερωτική επιθυμία, γεγονός που επηρεάζει την ποιότητα ζωής και τις σχέσεις. Η προγεστερόνη είναι εξίσου απαραίτητη για τη διατήρηση της υγείας των μαλλιών και του δέρματος. Όταν είναι χαμηλή, μπορεί να προκαλέσει τριχόπτωση ή λέπτυνση των μαλλιών, ξηρότητα δέρματος και σχηματισμό πιο έντονων ρυτίδων. Πέρα από την ξηρότητα του δέρματος, η χαμηλή προγεστερόνη προκαλεί αντίστοιχα συμπτώματα και στην περιοχή του κόλπου. Εμφανίζεται δηλαδή κολπική ξηρότητα και δυσφορία, με αποτέλεσμα η γυναίκα να αισθάνεται πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή.

Πού οφείλεται η χαμηλή προγεστερόνη

Διάφοροι παράγοντες επηρεάζουν τα επίπεδα προγεστερόνης, όπως:

• Ανωορρηξία, δηλαδή η αδυναμία ωορρηξίας
• Υπερβολικό άγχος, το οποίο αυξάνει την κορτιζόλη και καταστέλλει την παραγωγή προγεστερόνης
• Ηλικιακή μείωση της γονιμότητας κατά την περιεμμηνόπαυση και εμμηνόπαυση
• Διαταραχές θυρεοειδούς και πολυκυστικές ωοθήκες.

Γενικά, η προγεστερόνη αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της γυναικείας υγείας, επηρεάζοντας την ορμονική ισορροπία, την αναπαραγωγή και τη γενική ευημερία. Οι γυναίκες με χαμηλή προγεστερόνη είναι σημαντικό συνεπώς να αναζητήσουν ιατρική βοήθεια για τα συμπτώματα που βιώνουν, ώστε να καταστεί εφικτή η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία. Ένας συνδυασμός σωστών καθημερινών συνηθειών και κατάλληλης ιατρικής υποστήριξης μπορεί να συμβάλλει στη διατήρηση της ορμονικής ισορροπίας και της συνολικής ευεξίας. Η ενδοκρινολογία είναι η ειδικότητα που ασχολείται με τα θέματα αυτά. Η Ενδοκρινολόγος με ιατρεία στη  Γλυφάδα και την Ανάβυσσο Δρ. Αργυρώ Δάρα εξετάζει πληθώρα γυναικών – ασθενών με αυτές τις ορμονικές διαταραχές και δίνει την κατάλληλη λύση, η οποία εξασφαλίζει την υγεία και την ευεξία βάσει των πιο κατάλληλων θεραπευτικών μεθόδων.

Όλοι μας γνωρίζουμε για τον υπερθυρεοειδισμό, ο οποίος αφορά στην παραγωγή αυξημένων ποσοτήτων θυροξίνης από το φυσιολογικό. Γνωρίζατε όμως ότι υπάρχει περίπτωση η ίδια αυτή υπερβολική έκκριση ορμονών να εκδηλωθεί και στους παραθυρεοειδείς αδένες; Οι παραθυρεοειδείς αδένες είναι τέσσερις αδένες σε μέγεθος μπιζελιού στο λαιμό που παράγουν την παραθυρεοειδή ορμόνη (PTH). Η ορμόνη αυτή διατηρεί το ασβέστιο σε φυσιολογικά επίπεδα στο αίμα. Όταν ωστόσο η παραγωγή της παραθυρεοειδούς ορμόνης υπερβαίνει το όριο, εκδηλώνεται υπερπαραθυρεοειδισμός, ο οποίος συνεπάγεται αύξηση των επιπέδων ασβεστίου στο αίμα και τα ούρα πάνω από το φυσιολογικό.

Τι είναι ο υπερπαραθυρεοειδισμός;

Ο υπερπαραθυρεοειδισμός είναι μια ενδοκρινική διαταραχή των παραθυρεοειδών αδένων που χαρακτηρίζεται από την υπερβολική έκκριση παραθυρεοειδούς ορμόνης. Η υπερβολική έκκριση της συγκεκριμένης ορμόνης οδηγεί με τη σειρά της σε αυξημένα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα και τα ούρα. Η πάθηση ταξινομείται σε πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή μορφή. Η αυξημένη παραγωγή παραθυρεοειδούς ορμόνης στον υπερπαραθυρεοειδισμό συνήθως οδηγεί σε υπερασβεστιαιμία, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις, ιδιαίτερα στη δευτερογενή μορφή της πάθησης, τα επίπεδα ασβεστίου μπορεί να είναι χαμηλά ή φυσιολογικά. Η παραθυρεοειδής ορμόνη προάγει την απελευθέρωση ασβεστίου από τα οστά, αυξάνει την επαναρρόφηση του ασβεστίου στα νεφρά και ενισχύει την απορρόφηση του ασβεστίου από τη γαστρεντερική οδό αυξάνοντας την ενεργοποίηση της βιταμίνης D. Όταν αυτή η ορμόνη παράγεται σε υπερβολικό βαθμό, μπορεί να προκαλέσει δυσλειτουργίες σε πολλαπλά όργανα.

Ταξινόμηση υπερπαραθυρεοειδισμού

Ο πιο κοινός τύπος υπερπαραθυρεοειδισμού είναι ο πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός, ο οποίος σε ποσοστό 80-85% των περιπτώσεων προκαλείται από ένα μεμονωμένο καλοήθες μόρφωμα σε κάποιον από τους παραθυρεοειδείς αδένες που ονομάζεται αδένωμα. Ένα μικρότερο ποσοστό περιπτώσεων οφείλεται σε υπερπλασία όλων των αδένων, και λιγότερο από 1% οφείλεται σε κάποιον καρκινικό όγκο που σχηματίστηκε στην περιοχή. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός προκύπτει από ακτινοβολία στην περιοχή του λαιμού ή από τη χρήση ορισμένων φαρμάκων. Στον πρωτοπαθή αυτό τύπο της νόσου, η υπερβολική έκκριση της παραθυρεοειδούς ορμόνης οδηγεί σε υπερασβεστιαιμία και υποφωσφαταιμία.

Ο δευτεροπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός από την άλλη πλευρά εμφανίζεται ως αντισταθμιστική απάντηση σε χρόνια υποασβεστιαιμία, η οποία μπορεί να προκληθεί από καταστάσεις όπως η χρόνια νεφροπάθεια, η έλλειψη βιταμίνης D ή τα σύνδρομα δυσαπορρόφησης. Στο δευτεροπαθή τύπο της νόσου, οι παραθυρεοειδείς αδένες διογκώνονται και εκκρίνουν υψηλά επίπεδα παραθυρεοειδούς ορμόνης για να επαναφέρουν τα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα. Σε αντίθεση με τον πρωτοπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό, ο δευτεροπαθής χαρακτηρίζεται από χαμηλά ή φυσιολογικά επίπεδα ασβεστίου, ανάλογα με την έκταση της υποκείμενης πάθησης που υφίσταται.

Ο τριτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός τέλος είναι αρκετά σπάνιος και αναπτύσσεται συνήθως ως απόκριση του οργανισμού στον παρατεταμένο δευτεροπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό. Στην τριτοπαθή μορφή της πάθησης, οι παραθυρεοειδείς αδένες γίνονται αυτόνομοι και συνεχίζουν να εκκρίνουν υπερβολικές ποσότητες παραθυρεοειδούς ορμόνης παρά την αποκατάσταση της υποκείμενης αιτίας της υποασβεστιαιμίας. Αυτή η μορφή παρατηρείται πιο συχνά σε ασθενείς με τελικού σταδίου νεφρική νόσο που έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση νεφρού. Η υπερασβεστιαιμία είναι το χαρακτηριστικό του τριτοπαθούς υπερπαραθυρεοειδισμού, καθώς οι παραθυρεοειδείς αδένες αποτυγχάνουν να ρυθμίσουν κατάλληλα τα επίπεδα ασβεστίου, ακόμη και μετά την αποκατάσταση της νεφρικής λειτουργίας.

Συμπτώματα υπερπαραθυρεοειδισμού

Η συμπτωματολογία του υπερπαραθυρεοειδισμού ποικίλλει ανάλογα με τη σοβαρότητα της υπερασβεστιαιμίας και τη διάρκεια της νόσου. Σε πολλές περιπτώσεις, ιδιαίτερα στα αρχικά στάδια ή στις ήπιες μορφές της νόσου, ο υπερπαραθυρεοειδισμός μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να ανιχνεύεται μόνο μέσω αιματολογικών εξετάσεων ρουτίνας που δείχνουν αυξημένα επίπεδα ασβεστίου ή παραθυρεοειδούς ορμόνης. Όταν εμφανίζονται συμπτώματα, συνήθως σχετίζονται με τις επιδράσεις της υπερασβεστιαιμίας σε διάφορα συστήματα και όργανα του σώματος. Αρχικά, η επίδραση της νόσου στο σκελετικό σύστημα είναι εμφανής, καθώς προκαλεί απώλεια οστικής πυκνότητας, η οποία με τη σειρά της μπορεί να οδηγήσει σε οστεοπενία ή οστεοπόρωση, αυξάνοντας τον κίνδυνο καταγμάτων, ιδιαίτερα στους σπονδύλους και τα μακρά οστά. Σε σοβαρές περιπτώσεις, οι ασθενείς μπορεί να αναπτύξουν ινώδη κυστική οστείτιδα, μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από κυστικές βλάβες των οστών και πόνο.

Παράλληλα, η πάθηση επηρεάζει και το νεφρικό σύστημα, καθώς η υπερασβεστιαιμία μπορεί να οδηγήσει σε σχηματισμό λίθων στα νεφρά (νεφρολιθίαση) λόγω των αυξημένων ποσοτήτων ασβεστίου στα ούρα (υπερασβεστιουρία). Η χρόνια υπερασβεστιαιμία μπορεί επίσης να προκαλέσει νεφροασβέστωση, μια κατάσταση στην οποία σχηματίζονται εναποθέσεις ασβεστίου στα νεφρά, οδηγώντας σε σημαντική διαταραχή της νεφρικής λειτουργίας και εν τέλει σε χρόνια νεφρική νόσο. Η πάθηση επηρεάζει επίσης και το γαστρεντερολογικό σύστημα, προκαλώντας ναυτία, έμετο, δυσκοιλιότητα και κοιλιακό άλγος. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να οδηγήσει σε πεπτικά έλκη ή οξεία παγκρεατίτιδα. Έκδηλα είναι επίσης και τα νευρομυϊκά και ψυχικά συμπτώματα, καθώς τα αυξημένα επίπεδα ασβεστίου μπορεί να επηρεάσουν το νευρικό σύστημα. Έτσι, εμφανίζεται μυϊκή αδυναμία, κόπωση, κατάθλιψη, ευερεθιστότητα και διαταραχές της μνήμης ή και πιο σοβαρά νευρολογικά συμπτώματα, όπως λήθαργο, σύγχυση ή κώμα. Τέλος, ο υπερπαραθυρεοειδισμός έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, όπως υπέρταση, αρρυθμίες και αγγειακές επασβεστώσεις. Η παρατεταμένη υπερασβεστιαιμία μπορεί επίσης να οδηγήσει σε υπερτροφία της αριστερής κοιλίας και αυξημένη δυσκαμψία των αρτηριών.

Πώς αντιμετωπίζεται ο υπερπαραθυρεοειδισμός;

Η θεραπεία του υπερπαραθυρεοειδισμού εξαρτάται από τον υποκείμενο τύπο, τη σοβαρότητα της νόσου και την παρουσία επιπλοκών, όπως η υπερασβεστιαιμία, ο σχηματισμός λίθων στα νεφρά ή η οστεοπόρωση. Γενικά, η χειρουργική επέμβαση παραθυρεοειδεκτομής, δηλαδή αφαίρεσης του υπερλειτουργούντος αδένα ή των αδένων, δίνει οριστική λύση στο πρόβλημα σε περιστατικά πρωτοπαθούς υπερπαραθυρεοειδισμού, εφόσον έχουν παρουσιαστεί έντονα συμπτώματα ή επιπλοκές. Ωστόσο, σε ασθενείς με πρωτοπαθή υπερθυρεοειδισμό που παραμένουν ασυμπτωματικοί έχει ένδειξη η τακτική παρακολούθηση με τακτική αξιολόγηση των επιπέδων ασβεστίου και της οστικής πυκνότητας. Για τον δευτεροπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό, η θεραπεία επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση της υποκείμενης αιτίας, όπως η χρόνια νεφρική νόσος ή η ανεπάρκεια βιταμίνης D. Οι θεραπείες περιλαμβάνουν συμπληρώματα βιταμίνης D και χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής. Στον τριτοπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό δεν αποκλείεται να έχει επίσης ένδειξη η παραθυρεοειδεκτομή, ιδίως όταν οι προσπάθειες συντηρητικής αντιμετώπισης αποτυγχάνουν ή η υπερασβεστιαιμία γίνεται σοβαρή. Η συνολική προσπάθεια διαχείρισης της νόσου στοχεύει στον έλεγχο της υπερασβεστιαιμίας, την πρόληψη επιπλοκών και την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης αιτίας υπερβολικής παραγωγής παραθυρεοειδούς ορμόνης. Σε κάθε περίπτωση, η Ενδοκρινολόγος στη Γλυφάδα και την Ανάβυσσο, Δρ. Αργυρώ Δάρα, προσφέρει την κατάλληλη καθοδήγηση και διαμορφώνει ένα πλήρες φαρμακευτικό σχήμα για την επιτυχή διαχείριση κάθε τύπου υπερπαραθυρεοειδισμού.